Jæja, þarna er hann þessi dreki á myndinni frá hópakstri BA (1975?) Þessi eðal Mercury er upphafið og endirinn á öllu sem viðkemur mínum áhuga á bílum frá 11 ára aldri. Það hófst þegar mi padre birtist á honum langt að kominn eitt föstudagskvöld í nóvember 1966. Allt sem ég hef unnið, ekið og smíðað í þessu bíladóti síðan þá hefur þurft að þola samanburð við þennan óviðjafnanlega vel smíðaða bíl.
Myndin er tekin á hlaðinu á heimabæ mínum, sennilega í nóvember 1968.
Hann var keyptur nýr í gegn um Ford umboðið Svein Egilsson og var smíðaður í mars 1965, en hefur sennilega verið pantaður haustið 1964. Þegar hann var afgreiddur frá umboðinu var hann dýrasti einkabíll sem fluttur hafði verið til landsins um margra ára bil. Mig minnir að hann hafi kostað 488 þúsund krónur, sem var c.a 7-8 falt verð á nýjum CJ-5 frá Agli. Til að gefa hlutunum smá perspective, þá kostaði bygging á nýju íbúðarhúsi, c.a. 250m2 á einni hæð um 1.6 - 1.8 milljónir á þessum tíma.
Hann var að líkindum sérpantaður að flestu leyti og mjög sennilega "one off": ´Here´s why: I honum var high compression 390 vél, skráð um 300 hestöfl sem var algerlega fáheyrt á þessum árum. Við hana var 3ja gíra toploader kassi, 12 tommu kúppling, vökvastýri og power bremsur og það al flottasta: OVERDRIVE. Ég er búinn að fylgjast með sölu á þessum bílum í Bandaríkjunum síðan um 1980 og hef aldrei séð ´65 Mercury auglýstan, hvorki með þessari litasamsetningu NÉ öðrum búnaðí sem hann var augljóslega sérpantaður með.
Drif var 3,25:1, upprunalega með diskalæsingu. Litir voru: Palomino lituð innrétting, rafdrifið framsæti, ivy green body og Wimbledon hvitur toppur. Allar rúður voru rafdrifnar, ekki bara breezeway rúðan, sem afturrúðan var nefnd. Breezeway var upprunalega fáanleg á 1958 Lincoln. Þessi sniðuga uppfinning virkaði þannig að með því að opna vent lúgurnar frammí og afturrúðuna um c.a. 1 tommu, þá hélst allt móðufrítt og menn gátu reykt vindla að vild án þess að nokkrum súrnaði í augum. Litið var á Breezeway þakið og gluggann sem valkost við loftkælingu, enda kostaði hún þá c.a. 350 dollara.
Pabbi keypti bílinn af Agnari Kristjánssyni, forstjóra og eiganda Kassagerðarinnar, en Agnar, þessi mikli öðlingur hafði upphaflega fjármagnað kaupin á bílnum fyrir annan aðila en endaði svo á að aka honum eitthvað sjálfur áður en hann ákvað að selja. Þegar Agnar afhenti lyklana sagði hann: "Þetta er ólýsanlegur bíll, það eina sem er að honum er að hann titrar aðeins á 180"
Bíllinn var semsagt nýr þegar hann kom í fyrsta sinn á hlaðið hjá okkur, ekinn um 16 þús. Km.
Það sem er merkilegt við ´65 Mercury sérstaklega að hann markar í útliti alger kaflaskipti í bílasmíði hjá Ford - meira en nokkur annar bíll frá Ford á þessum tíma, þar með talinn 1961-64 Lincoln. Virgil Exner teiknaði flesta bíla Ford sem fóru í framleiðslu eftir 1960. 1965 Mercury var að mestu leyti unninn upp úr vinnublöðum Virgil Exners frá 1958-9. Þær teikningar voru skissur að mörgum bílum sem hann teiknaði fyrir Ford, eins og t.d. 1960-66 Thunderbird. En Exner fór til Chrysler 1963-4 og tók til við að teikna bíla sem í dag eru klassískir og margir mjög eftirsóttir. Ef menn skoða myndir af bílum Chrysler frá þessum árum: 1966-68, sérstaklega Plymouth Fury 66-67 og Chrysler Imperial 66-68, þá sjá menn að þetta er sama grunnlínan. Exner teiknaði að mestu 1961-64 Lincoln bílinn, sem er einn mest verðlaunaði bíll sem smíðaður var hjá Ford yfir langt árabil.
Allir Chrysler bilar um miðjan sjöunda áratuginn bera þennan sama stílhreina svip. Fallegastur allra bíla Exners er auðvitað 1966-68 Dodge Monaco. Talsvert af stílbrögðum hans má greina í Dodge Charger 68-70 að kókflöskulaginu frátöldu.
Með ´65 Mercury hverfa endanlega öll tengsl við fat fifties hönnun, en í staðinn kom mjög stílhrein og bein lína á yfirbyggingu .... en á það skal bent að afturljósin eru ískyggilega lík 64-68 Cadillac.
Overdrive búnaðurinn var alveg ótrúlega sniðugt setup, vegna þess að með því var hægt að ná benzíneyðslu niður í 16-17 ltr. Að auki var kickdown í öllum gírum, sem þýddi að þegar tekið var framúr í 3ja gír þurfti ekki annað en stíga í botn, til þess að rofi sem þar var smellti segullásnum á gírkassanum inn. Með þessu skipti kassinn sér niður um einn gír. Þannigt fékkst snerpa sem dugði til að taka hastarlega fram úr þrjóskum ökumönnum á þjóðvegunum. Torque talan á þessari vél var alveg um 400 ft.lbs sem gaf honum alveg ótrúlegt viðbragð á ferð, ekki síður en úr kyrrstöðu. Það liðu meira en 20 ár áður en fáanlegur var sambærilegur búnaður í nýjum bílum frá USA sem gátu boðið þessa stærð og þægindi ásamt þokkalegum nytjum á eldsneyti. Tómur vóg bíllinn 2.070kg.
Það bar svo til eitt kvöld í mars eða apríl 1967 að elsti bróðir minn var staddur á bílnum niðri í miðbæ Reyjavíkur þegar óeinkennisklæddur lögreglumaður stekkur inn í farþegamegin og segir: "Follow that car!" Hann lét ekki segja sér það tvisvar, en stóð bílinn alveg flat out úr bænum á eftir leigubíl sem tók stefnuna í Þingholtin. Það var mjög ójafn leikur enda náðust gaurarnir eftir skamman eltingaleik, en út úr leigaranum rigndi brennivínsflöskum og fleiru. Þetta var semsagt sting operation og Bullitt og félagar höfðu betur í viðureigninni við glæpalýðinn. Blaðaskrif urðu út af þessu og var þess getið að lögreglan hefði í eltingarleiknum notið aðstoðar "manns á bifreið búinni mjög aflmiklum hreyfli".
Sagan af þessum bíl er all löng, en ég slæ botn í hana í bili með að segja frá því að einn af bræðrum mínum frétti af flakinu af honum inni á Hrafnagili. Við sóttum hann þangað 1983. Ég ætlaði mér að gera hann upp, en af því varð aldrei. Ég á stýrið úr honum og ýmislegt fleira, m.a. gírkassann og heilan farm af varahlutum. Hann átti, eins og svo margir af þessum dollaragrínum sem hingað komu ... svona heldur misjafna ævi. Eg man þó vel eftir því hversu okkur ofbauð jaskið sem hann þoldi á íslenskum veglíkngum þess tíma ..... en enginn þekkti neitt annað.
Í þessum bíl lenti ég í harðasta árekstri sem ég hef lent. Það var aftanákeyrsla sem við lentum í á Miklubrautinni í júlí 1968. Í minnigunni er þessi reynsla eins og að standa hjá þar sem þokkaleg bomba er sprengd. Hann kastaðist um 4-5 metra áfram við höggið, þótt ökumaðurinn hafi staðið á bremsunni. Okkur sakaði ekki á nokkurn hátt. En bíllinn sem ók á okkur var talinn ónýtur.
Haustið 1989 keypti ég samskonar bíl handa þessum sama bróður mínum, sem fann bílinn þarna innfrá um árið. (Bjó í USA á þessum árum) Sá bill er svartur og rauður að innan. Þriðji bíllinn af þessari gerð sem mér tengist er nú í eigu Björns á smurstöðinni á Akureyri. Þann bíl keypti ég líka og sendi til Íslands 1991. Hann var í New York. Upprunalega ætluðum við að eiga þann bíl, en það breyttist eins og annað.
Hér er ein vísbending til ykkar sem þekkið Björn eða hittið hann á sýningum varðandi smíðina á þessum bílum: Fáið hann til að opna og loka afturhurðunum. Þá skiljið þið hvað ég á við.
Meira seinna.